TÜBA Genç Akademi Üyesi Dr. Özbay’a Alexander von Humboldt Vakfı’ndan Ödül

TÜBA-GEBİP Ödülü sahibi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Betül Özbay, “Unveiling the Past: Women’s Rights in Ancient Turkic Legal Documents from the Turfan Oasis” (Geçmişi Ortaya Çıkarmak: Turfan Vahası Eski Türk Hukuk Belgelerinde Kadın Hakları) başlıklı projesiyle Alexander von Humboldt Vakfı Georg Forster Kıdemli Araştırmacı Ödülü’nün sahibi oldu.

Proje önerisinin Turfan bölgesinde 12.-14. yüzyıllar arasında yazılmış sivil belgelere odaklanarak Eski Uygur toplumunda kadının hukuki statüsü ve haklarının temsilini ortaya çıkarmayı amaçladığını belirten Dr. Özbay, bu çalışmanın İslam öncesi Türk toplumunda kadınların yasal haklarının tarihsel köklerine ışık tutan önemli bir adım olduğunu ifade etti.

Daha önce de günümüzde Çin’in Doğu Türkistan bölgesinde bulunan Turfan Vadisi ve çevresinden çıkarılmış, büyük çoğunluğu Avrupa’daki şehirlerde korunan hacimli el yazması arşivi üzerine çalıştığını aktaran Doç. Dr. Özbay, Eski Türk sivil belgeleri özelindeki araştırmalarını yaklaşık dört yıldır sürdürdüğünü söyledi. Orijinal el yazmalarının büyük kısmının Berlin’de bulunması nedeniyle araştırmasını Almanya’da yürütmenin kendisi için değerli bir fırsat olduğunu, bu noktada projenin ilk aşamasını sürdürmeyi planladığı ev sahibi kurum Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisinin desteğinin son derece önemli olduğunu belirtti. Ayrıca, Georg-August-Göttingen Üniversitesi Türkoloji ve Orta Asya Çalışmaları Enstitüsünde yürütülen Eski Uygurca sözlük projesi ekibinin katkılarıyla araştırmanın daha da zenginleşeceğini vurguladı.

Alexander von Humboldt Vakfı Georg Forster Araştırma Bursu, doktorasını 12 yıldan kısa süre önce tamamlamış, yüksek nitelikli bilim insanları ve akademisyenlere Almanya’da uzun süreli araştırma yapma olanağı tanıyor. Burs, çalışmalarıyla fark yaratan ve gelişmekte olan ülkelerin sorunlarına çözüm üreten genç araştırmacılara veriliyor. Tüm bilimsel alanları kapsayan bu ödül, her yıl gelişmekte olan ülkelerden yaklaşık 10 kişiye sunuluyor.

Doç. Dr. Betül Özbay Kimdir?

Eskişehir Anadolu Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde 2003 yılında yükseköğrenimine başlayan Özbay, 2006-2007 güz döneminde Macaristan’ın Szeged Üniversitesi Altayistik Bölümünde eğitim gördü. 2008’de lisans, 2010’da Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Dili Anabilim Dalında yüksek lisans programını tamamladı. 2011-2012 döneminde Almanya’da Freie Universität ve Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisinde Eski Türkçe ve Orta İran dilleri üzerine eğitim aldı.

2012’de başladığı doktora tezini, Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisi Turfan Araştırmaları Merkezi Direktörü Prof. Dr. Desmond Durkin-Meisterernst ve Cambridge Eski Hint ve İran Vakfı Müdürü Prof. Dr. Nicholas Sims-Williams danışmanlığında yürüttü. 2016’da “Orta İran Dilleri ve Eski Uygurca Mani Yazılı Metinlerin Paleografik Özellikleri” başlıklı tezini tamamladı. 2017’de TÜBİTAK desteğiyle Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisinde “Partça Bir İlahi Metni ile Eski Türkçe Bir Duanın Rekonstrüksiyonu” üzerine post-doktora araştırması yaptı.

2014’te Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanan ilk kitabı “Huastuanift Manihaist Uygurların Tövbe Duası”, 2019’da ikinci baskısını yaptı. 2020’de ise Partça, Soğdca ve Eski Uygurca metinlerin Türkçe çevirisini içeren “Manihaist Bir İlahi Huyadagmān: Partça, Soğdca, Eski Uygurca, Metin ve Çeviri” kitabını yayımladı. Eski Türk Dili, Manihaizm ve Orta İran dilleri üzerine çalışmalarını sürdüren Özbay, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde öğretim üyesidir. 2020 yılında TÜBA-GEBİP Ödülü’ne layık görülmüştür.